Oʻylashimcha, kitobga ortiqcha taʼrif-u tavsifning hojati yoʻq. Kitob insoniyat yaratilganidan boshlab naqadar buyuk kuchga ega ekanligini isbotlab boʻlgan. “Zar qadrini zargar bilar” deganlaridek, kitobning qanchalik koni foyda ekanligini muhtaram oʻquvchi mendan ham yaxshi anglab yetadi. Bu toʻgʻrisida barcha oʻzining qarashlari hamda xulosalariga ega.

Shunday boʻlsa-da, quyidagi satrlarda kitob, uning moʻjizaviy xususiyatlari, insonlarga yetadigan foydasi toʻgʻrisida ojizona fikrim bilan oʻrtoqlashishni niyat qildim. Har bir insonning oʻz fikrlari, qarashlari, xulosalari turfa xil boʻlganligidan men ham kitob oʻqish asnosida olgan bir qator foydalarim bilan boʻlishishni xohladim.

Yozuvchi maʼlum bir davrni yashab yozayotgan asarida hayotida uchratgan insonlar, turfa taqdirlar va boshqa maʼlum bir voqea hodisalarni aks ettiradi. Shuningdek, kitob yozish asnosida yozuvchi koʻplab insonlar, soha mutaxassislari bilan suhbatlashadi va kitobda aks ettirilayotgan joylar boʻladimi tarixiy obidalarmi, chet el manzillarimi jamiki barchasini oʻz koʻzi bilan koʻrmagunicha oʻz asarida ularni aks ettirmaydi. Yaʼni Siz mazkur kitobni oʻqish jarayonida yozuvchidan maʼlum bir bilimlarni oʻzlashtirasiz. Hayotingiz davomida uchratgan insonlaringizdan tashqari yozuvchi tomonidan eʼtirof etilgan turfa xarakterdagi insonlar bilan tanishasiz, ularni oʻrganasiz va bu orqali dunyoqarashingiz yanada boyitasiz.

Yana shuni aytib oʻtish lozimki, kitob oʻqish jarayonida siz insonlarning ichki kechinmalarini yaxshiroq tushunish imkoniyatiga ega boʻlasiz, bolalar, oʻsmirlik yoshidagi, ulgʻaygan inson va nihoyat keksa odamning oʻy-hayollari toʻgʻrisida tasavvurga ega boʻlasiz. Bu esa oʻz-oʻzidan sizga insonlarni yoshlariga qarab muomala qilish koʻnikmasini shakllantirishga yordam beradi. Ularning darajalariga tushib suhbatlashish shu orqali ular bilan yaxshiroq munosabatga kirishish bilan ularning qalblarini mahv etasiz.

Qolaversa, odam boshqalarni qanchalik koʻp bilsa uning tajribasi shunchalik yuksaklashadi. Doimiy kitob oʻqish bilan Siz hayotingizda uchratishingiz mumkin boʻlganidan koʻra koʻproq insonlar bilan tanishasiz, suhbatlashasiz hamda ularning ichki dunyolarini kashf etasiz.

Shu bilan birga, koʻp kitob oʻqiydigan insonlar boshqalarni yaxshiroq tushunish qobiliyatiga ega boʻladi. Shu sababdan boʻlsa kerak kimning boshiga biror qaygʻu tushadigan boʻlsa, koʻp hollarda doimiy kitob oʻqiydigan inson bilan suhbat qurish istagida boʻladi va yoki mutolaaga kirishadi.

Koʻp insonlarga shu fikrlarimni aytganimda ular “Kinochi?” degan savol bilan murojaat qilishadi. Ularga esa javobim quyidagicha:
— Toʻgʻri kino ham insonga maʼlum bir bilimlarni beradi. Lekin kino koʻrayotganingizda miyangiz dangasa boʻlib qoladi. Sababi ekranda Siz film ishlab chiqaruvchilar tomonidan maʼlum bir qolipga solingan obrazlar, manzaralar va aktyorlarni koʻrasiz. Kitobda esa aksincha, miyangiz har bir manzarani, qahramonni tasavvur kuchi yordamida oʻzi gavdalantirib, kitob oʻqish davomida tinimsiz ishlab turadi. Alloh inson miyasini shunday yaratganki, u qanchalik koʻp ishlaydigan boʻlsa texnika texnologiyalardan farqli ravishda shunchalik oʻtkirlashib, kuchayib boraveradi.

Rosti, oʻzim ham kinolarni sevib tomosha qilaman. Lekin kitob va filimni oʻzaro solishtiradigan boʻlsam, ulardan olgan zavqim orasida yer bilan osmoncha farq boʻladi. Badiiy asarlarda Siz kinodan farqli ravishda qahramonlarning boshidan oʻtkazgan fikrlari, ichki kechinmalarini ham his qila olasiz.

Ushbu holatdagi katta farqni Aleksandr Dyumaning Graf Monte-Kristo asarida yaqqol his etganman. Asarni oʻqish jarayonida Edmon Dantesning zindondagi 14 yili qanday azoblarda oʻtganligi kitobda shunday tasvir etilganki, uni oʻqib Siz uning qasos oʻtida bunchalik yonishi bekorga emasligini anglab yetasiz. Asarni oʻqib boʻlganimdan soʻng uning badiiy filmini ham tomosha qilish istagi paydo boʻldi. Ochigʻi, keyinchalik bu qarorimdan juda afsuslandim, sababi kinodagi aktyor va aktrisalar men tasavvur qilgan qiyofada emasdilar. Shuningdek, yuqorida qayd etganim bosh qahramon Edmon Dantesning qamoqdagi 14 yillik umri asardagi kabi taʼsirli emas, aksincha xuddi 1 oy zindonband boʻlganday edi.

Yana bir jihatga hech eʼtibor qaratganmisiz, dunyodagi barcha buyuklikka erishgan insonlar doimo kitob mutolaa qilishlarini taʼkidlashgan. Ishonmasangiz, internetga boqing. Bu tasodif deb oʻylaysizmi? Aslo! Aynan kitob koʻp jihatdan ushbu insonlarni shunday buyuklikka chiqishiga sababchi boʻlgan.

Alloh tomonidan insoniyatga inʼom etilgan eng katta tuhfalardan biri aynan kitob boʻlsa kerak. Oʻylab koʻring, bir inson butun umrini biror-bir texnologiyani kashf etishga sarf etib, yozgan qoʻlyozmasi olim vafot etganidan soʻng dasturul amal sifatida uning shogirdlari tomonidan yakuniga yetkazib qoʻyilishi mumkin. Shogird ustozi tomonidan amalga oshirilgan tadqiqot, muvaffaqiyatsizlikka uchragan sinovlarni qaytadan amalga oshirishi shart emas, barcha oʻtkazilgan tadqiqotlar formulalar, konstruksiyalar koʻrinishida kitobda bayon etilgan. Bu esa bir insonning taxminan 40 yillik umrini yashash degani. Insoniyatning rivojlanish jarayoniga eʼtibor qaratadigan boʻlsangiz, aynan shu ketma-ketlik tufayli hozirgi texnologik rivojlanish davriga yetib kelganimizni his etasiz. Samolyot oʻz-oʻzidan 19 asrga kelib yaratilib qolmadi bu boʻyicha ishlanmalar buyuk musavvir, haykaltarosh, olim Leonardo Da Vinchi qoʻlyozmalarida uchraydi. U oʻtkazgan koʻplab tadqiqotlar, kuzatishlar va chizmalar bevosita hozirgi kundagi mukammal darajadagi samolyotlar yaratilishiga andoza boʻlib xizmat qilgan.

Xuddi shunday Yevropada 14-16 asrlarda sodir boʻlgan mashhur Renessans davri uchun andoza ulardan ancha avval sharqda, shu jumladan bevosita mamlakatimiz hududida sodir boʻlgan ilm choʻqqisiga chiqqan 8-9 asrlarga borib taqaladi. Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, Abu-Nasr Farobiy va boshqa koʻplab buyuk allomalar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar, bilimlar qoʻlyozmalar Arab xalifaligi tarkibida boʻlgan Andalusiyada (hozirgi Ispaniya) joylashgan kutubxonalarda lotin tiliga tarjima qilinib, Yevropaga olib borilgan. Shubhasiz ushbu qoʻlyozmalar hozirgi Yevropani shu darajaga olib chiqishga katta darajada taʼsir koʻrsatgan.

Yana bir narsani taʼkidlab oʻtishim joiz. Fikri ojizimcha insonga berilgan ulkan neʼmatlardan biri tinchlik-hotirjamlik boʻlsa kerak. Kimniki qalbi xotirjam, fikru hayollarini biror-bir koʻngilsiz oʻy-fikr band qilmagan ekan ishoning u dunyodagi eng baxtli insonlardan biri. Chunki inson koʻp hollarda jismoniy qiyinchiliklarga bardosh berishi mumkin, lekin hasratli oʻy-hayollar qarshisida ojiz qoladi. Bu dunyoda barcha insonlar u boy boʻladimi kambagʻalmi, toʻrt muchasi sogʻlom insonmi yoki bemormi, albatta, gʻam-qaygʻu, turli sinovlarga giriftor boʻladi. Bunday vaqtda inson oʻzini-oʻzi yeb bitiradi. Ichidagi hasratni hammaga ham toʻka olmaydi. Kim doʻst, kim dushman qayerdan ham bilsin. Ushbu hayollarni miyasida qanchalik koʻp ushlab turadigan boʻlsa shunchalik hayoti ham yomon tarafga oʻzgara boshlaydi. Ota-onasi, farzandlari, doʻstlari bilan muomalasi qovushmay, parishonxotir boʻlib qoladi. Ushbu holat inson sogʻligʻiga juda katta zarar yetkazib qoʻyishi mumkin. Sababi boshiga tushgan oʻylov uni nafaqat kunduzlari balki kechalari ham uyqusidan bezovta qilib, qurt daraxtni yemirgani kabi asab tolalarni yemirishni boshlaydi. Bunday vaqtlarda inson koʻziga uyqu ham begona boʻlib qoladi. Aynan shunday stress vaqtlarida inson tanovul qilayotgan ovqatiga ham eʼtibor bermaydi, taom isteʼmol qilish jarayonida undan zavq olmay, faqat qaygʻu toʻgʻrisida oʻylaydi. Bu esa oʻz navbatida hozirgi kunda insonlar orasida eng keng tarqalayotgan qandli diabet kasalligini keltirib chiqaruvchi asosiy sabablardan biri hisoblanadi.

Bunday qiyin, ogʻir vaqtlarda eng yaxshi davolardan biri bu aynan kitob mutolaasidir. Kimning boshiga biror gʻam-tashvish tushadigan boʻlsa, kitob oʻqish bilan u qaygʻuni yengsin. Maʼlumki, inson miyasi bir vaqtning oʻzida ikkita fikrni ushlab tura olmaydi. Siz bezovtalikni miyangizdan quvib chiqarishingiz uchun, tabiiyki, uni boshqa fikr bilan band qilishingiz zarur. Bunda eng yaxshi va sinalgan vosita kitob hisoblanadi. Sekin-astalik bilan, kitob oʻqish asnosida Siz bezovtalikdan xalos boʻlib, yelkangizni ezib turgan gʻam-qaygʻudan bir muncha vaqtgacha chalgʻishni boshlaysiz. Ana shunda buyuk Allohning moʻjizasi bilan har bir narsaning davosi vaqt hisoblanganidek, eng ogʻir dastlabki kunlarni kitob sababidan yenga boshlaysiz. Kim biladi balkim boshingizga tushgan kulfatning yechimi aynan oʻqishni boshlagan kitobingiz ichidadir.

Ushbu ishni boshlashingiz bilan buning naqadar haqiqat ekanligini anglab yetasiz. Bu uslub ming yillardan buyon insonlar orasida shaxsiy tajribalar asnosida isbotlab kelingan. Bezovtalikdan xalos boʻlmoqchimisiz unda doimo kitob mutolaa qiling!!!

Bundan tashqari, kitoblarni qanchalik koʻp oʻqiydigan boʻlsangiz oʻqish tezligingiz ham shu qadar oshib boradi. Tez oʻqish satrlardagi maʼnolarni anglamasdan shunchaki soʻzlarni tezroq oʻqib olish emas, balki maʼlum bir matnni maʼnosi bilan tushunishdir. Buni hayotingizda allaqachon tajribadan oʻtkazgansiz. Yaʼni endi harfni harfga qoʻshib oʻqishni boshlagan 1-sinf paytlaringizda bir matnni hijjalab oʻqib, unga koʻp vaqt sarflagansiz. Biroq yillar oʻtishi bilan sekin astalik bilan oʻqish koʻnikmangiz oshib borgan. Hozirga kelib esa biror-bir matnni maʼnosi bilan qanchalik tez oʻqib boʻlishingiz sizni unchalik ham qiziqtirmay qoʻygan. Lekin shuni aniqlik bilan ayta olamanki, qobiliyatni yanada rivojlantirish mumkin. Takrorlash bilimlarning onasi hisoblanganidek, siz hozirgi oʻqish tezligingizni yanada takomillashtirishingiz mumkin. Bu esa sizga vaqtingizni tejash hamda matnlarni miyangizda tezroq anglash imkoniyatini beradi. Agar mehnat faoliyatingiz aqliy jarayon bilan bogʻliq boʻladigan boʻlsa sizni ishontirib ayta olamanki Tez oʻqish koʻnikmasi sizga juda koʻp asqatadi.

Xulosam shuki, yuqoridagi fikrlar kitobdan olinadigan foydalarning 100 dan biri ham emas. Bu yozganlarim bilan hozirgi kitob oʻqishdan chalgʻituvchi smartfonlar davrida ozgina boʻlsa ham insonlarni kitob oʻqishga chorlashdir. Rivojlanish, Renessansga yetishishning yagona yoʻli bu ilmdir. Ilmga esa aynan kitob oʻqish orqali erishish mumkin. Siz oʻz Vataningizga sadoqatli boʻlsangiz, xalqqa foydangiz tegishini istasangiz kitob oʻqing.

Agar Siz ham Dunyoni boshqaruvchi kam sonli insonlar qatoriga kirmoqchi boʻlsangiz kitob oʻqing. Boshlash qiyin boʻlishi mumkin. Lekin boshlasangiz, oʻzingiz uchun mutlaqo yangi dunyoni kashf etasiz. Ushbu ishni avvalroq boshlamaganligingizga afsuslanasiz. Hechdan koʻra kech deganlaridek, ushbu olamga qadam qoʻyishingiz bilan u sizga oʻz sir-asrorlarini ocha boshlaydi.

©️ Gʻafforov Fazliddin Gʻaffor oʻgʻli