Adem Gunesh: Nazokat va Zarofat uchun mahramiyat tarbiyasi

Muallif haqida

Adem Gunesh 1969 yil Anqarada tug‘ilgan. Rotterdam universitetida (Niderlandiya) pedagogika yo‘nalishida tahsil oldi, AQSHda malaka oshirdi. Niderlandiya va Belgiyada muqobil taʼlim tizimlari (Montessori, Valdorf, Rejio Emiliya, Ferber) bo‘yicha tadqiqotlar olib bordi. Istanbuldagi yigirmata maktabda Montessori tizimining tatbiq etilishi bo‘yicha loyihaga boshchilik qildi. Adem Gunesh bola taʼlimi mavzusida ommaviy axborot vositalarida muntazam chiqishlar qiladi. Yigirmadan ziyod kitoblar muallifi, ikki kitobi inglizchaga tarjima qilingan. Bir qator mahalliy va xalqaro uyushmalarning aʼzosi hisoblanadi. Adem Gunesh oilali, to‘rt nafar farzandi bor.

So‘zboshi

Kaysi yili edi, eslolmayman, Qaysarida bir do‘stimnikida mehmon bo‘ldik. Qoq tush issig‘ida muzdek choydan ichib o‘tirar ekanmiz, mezbon do‘stim “Falon shaharda falon ismli yoshi ulug‘ kishi yashaydi. Donishmand-

ligi bilan nomi chiqqan. Ilm majlislarida uning gapi yechim o‘laroq qabul qilinadi. Istasangiz, qorong‘i tushmasdan u kishini ziyorat kilib kelamiz?" deb qoldi. Hamma bir ovozdan maʼqulladi. Ulovimiz Qaysarining mashhur dala hovlilari oralab tuproq ko‘chalarda tebrana-tebrana borar ekan, do‘stimiz o‘sha donishmand haqida ko‘p narsalarni gapirib berdi. Yo‘l qisqargan sari suhbat qizidi. U zotga bo‘lgan QIZIQISHIMiz yana-da ortdi. Bir payt ulovimiz kamtargina dala hovli oldida to‘xtadi. Eshik oldidagi mashinani ko‘rgan bir nuroniy tok ostidagi taxta so‘ridan chaqqongina tushib, bizni qarshiladi. Salomimizga alik olib, “Kelinglar, marhamat", deya ichkariga boshladi. Suhbatini olish niyatida uzoq joydan kelganimizni eshitib, juda xursand bo‘ldi. Nuroniy bizni tok ostidagi so‘riga taklif etdi. Tanishuvdan keyin gap aylanib bola tarbiyasiga taqaldi. Oramizdan bir do‘stimiz bugungi kunda farzand tarbiyasi qanchalar qiyinlashgani, axloqsizlik keng yoyilib borayotganidan so‘z ochdi. Nuroniy aytilgan gaplarni xotirjam eshitdi. Choydan ho‘plab, chuqur tin oldi. “Fikrlaringizga qo‘shilaman. Agar ruxsat bersangiz, bugungi ota-onalar haqida fikrlarimni aytaman, – dedi. – Bugungi ota-onalarning eng katta muammosi “ko‘p bilish” bo‘lsa kerak. Ular har mavzuda hamma narsani biladi. Biroq oilaviy hayot, farzand tarbiyasiga kelganda muammolar girdobida qolishadi. Onalik, otalik qanday bo‘lishi kerakligidan xabarlari yo‘q. Natijada xasta ruhiyatli avlodlar yetishib chika boshladi..." Biz so‘rida tizilib o‘tirgancha otaxonni diqqat bilan eshitayotgan edik. “Hozirgi ota-onalar mahramiyat tarbiyasi qanday berilishini bilishmaydi...” Qariya bir muddat jimib qoldi. Uzoqlarga termildi, keyin so‘zida davom etdi: “Oldinlari farzand tarbiya qilinar ekan, “mahramiyat” tushunchasi birlamchi bo‘lar edi, unga hayot-mamot darajasida ahamiyat berilardi. Hozirgi ota-onalarga qarasam, hali ularning o‘zi mahramiyat nimaligini bilmaydi”. Yanayam tushunarli bo‘lishi uchun "Biror misol keltira olasizmi?" deya so‘radik. "Masalan, bugungi kun bolalarini kuzataman, kiyim almashtirayotganda juda bemalol 6emalol harakat qilishadi. Agar shu o‘tirgan joyimizga bir bola kelsa, uning kiyimlari kir bo‘lsa, onasi uning kiyimlarini hammaning oldida almashtiraveradi. Bunga o‘rgangan bola kiyimlari yechilayotganda aslo uyalmaydi, xijolat bo‘lmaydi. Aslida bu nihoyatda xato. Ota-onalar bunga eʼtibor berishmaydi, farzandlariga mahramiyat tushunchasini singdirishmaydi”. Ko‘p yillik tajribasini biz bilan baham ko‘rgan bu zotning so‘zlari zehnimizda aks sado berayotgan edi. Suhbat qizigani sayin mahramiyat masalasida ota-onalar qanday xatolarga yo‘l qo‘yayotganiga misollar keltirishni davom ettirdi: "Yana bir misol aytaman sizlarga. Bola ko‘p narsaga aqli yetadigan yoshga kelgan, yaʼni 7-8 yoshlarda. Ammo hammomda ota-onasi bilan birga cho‘miladi. Ikkalasi ham yalang‘och. Shunday bo‘lishi mumkinmi?.. Bunday harakat bolada shakllanadigan mahramiyat tuyg‘usiga nisbatan jinoyatdir. Bola maʼlum bir yoshdan keyin ota-onasini libossiz ko‘rmasligi kerak, aks holda mahramiyat nimaligini bilmasdan ulg‘ayadi. mahramiyat shunday narsaki, yosh qizning iffatli hayot kechirishi uchun eng qiymatli qurol hisoblanadi. Tasavvur qiling, shu so‘rida ayollar o‘tiribdi, qarshingizdagi anavi butalar orasidan bir juft xoin ko‘z ularni yashirincha kuzatyapti. Ayollardan birining etagi xiyol ko‘tarildi, butalar ortidagi odamning nigohi ayolning badaniga tegdi. Agar ayolda mahramiyat tuyg‘usi mustahkam bo‘lsa, tanasiga tekkan o‘sha qarashni sezadi va seskanib, etagini to‘g‘rilaydi. Mana shu holat ayolning mahramiyat tushunchasi bilan voyaga yetganini ko‘rsatadi. Agar u bolalik yillarida mahramiyat tarbiyasini olmagan bo‘lsa, na o‘ziga qaratilgan xoin nigohni sezadi, na qarashlardan bezovta bo‘ladi, na etagini tuzatadi”.