Abul Futuh Shayx Ahmad G'azzoliy: Bahrul Muhabba (Muhabbat dengizi)

«Bahrul mahabba»
(muhabbat dengizi)

«Bahrul-mahabba» («Muhabbat dengizi») jahondagi mashhur asarlardan bo‘lib, O‘zbekiston diyorida ham ilm ahllari orasida e’tirof etib, ehtirom bilan o‘qiydiganlar bor. Bu asar chin ma’nodagi muhabbat sharhidan iboratdir. Asarning hijriy 1319 (milodiy 1901) yilda Bombeyda chop etilgan arabiy nusxasi birinchi betida: «Ushbu kitob Yusuf surasi tafsiriga oid »Do‘stlik sirlariga to‘la muhabbat dengizi« bo‘lib, olimi Rabboniy, val-hakiymus-samadoniy, haqiqatlar ummoni va daqiqliklar (nozik nuktalar) xazinasi, oriflar shayxi Shayx Muhammad Gʻazzoliy rahimahullohu ta’ologa tegishlidir», deb yozilgan.

Ikkinchi sahifasi tepasida: «Bu kitob o‘zining hajmicha durqo‘yilgan. Darhaqiqat, bu ma’naviy jihatdan bebaho asardir. gar sotilsa ham, sotgan kishi ziyon ko‘rgan bo‘lur edi» deb bitib Muallif Qur’oni karimdagi «Ahsanul-qasas» («Qissalarning eng go‘zali») iborasiga asoslanib: «Hazrati Yusuf alayhissalom insonlarning eng go‘zali bo‘lganlari kabi u zot haqlaridagi qissa ham qissalarning eng go‘zali bo‘ldi», deganlar.

Asarning ilk sahifasidagi bitikda ko‘rilganidek, ko‘p olimlar bu moʻtabar kitobni hazrati Imom Muhammad Gʻazzoliyga nisbat beradilar. Holbuki, Imom Abu Homid Muhammad Gʻazzoliy asarlari qatorida bu mashhur kitob zikr qilingan emas. «Jahon ensiklopediyasi: jamlangan manbaʼ» qomusida bu kitob hazrati Muhammad Gʻazzoliyning akalari hazrati Ahmad Gʻazzoliy qalamiga mansub ekanligi bildirilgan. Darhaqiqat, tasnifda keltirilgan ko‘plab ishqiy she’rlar ham asar shoir va alloma Ahmad Gʻazzoliyga tegishli ekanini isbot etadi.