Temirpo‘lat Tillayev: O‘lim o‘pqoni

Темурпўлат Тиллаевни бугунги китобхонларнинг кўпи яхши танимайди, ёзганларини ҳам кўпчилик ўқимаган. Эҳтимол, марказдан узоқда яшаб, ижод қилиш бунга сабабдир... Бироқ ёзган биргина асари билан аҳли ижод назарига тушиб, яна ўттизга етиб-етмай собиқ Иттифоқ Ёзувчилар уюшмасига аъзо бўлиш ҳазил гап эмасди. Қўлингиздаги китобда адибнинг икки асари киритилган.<<Ворис>>-хасис, пул ва бойликдан бошқаси қулоғига кирмайдиган, одамийлик, чин инсонлик хислатларини тан олмайдиган Чала отлиғ ота ва унинг бутунлай зидди-тириклик, ҳаёт таъниси фақат моддиятга боғлиқ, эмаслигини аллақачонлар англаган ўсмир ўғил ҳақидаги қисса. Мутолаа чоғи ҳаётда не муҳим ва нима иккинчи даражали эканини беихтиёр фаҳмлайсиз. "Ворис" шунчаки меросхўр, отанинг пулпараст кўнглига бўйсунадиган давомчи эмас. Сираям! У қадри пасаяётган меҳр, нархи бебаҳо шафқат, фазилатлар ворисидир. "Ўлим ўпқони" қиссаси эса ўзбек адабиётига жаҳон адабиётининг анъаналарини дадил олиб кирди. Инсон ботинидаги "Чоҳ"нинг нақадар чуқурлиги ҳақида бизни огоҳлантирди. Ҳеч ким кўрмаётган чоҳнинг борлигини исботлаш учун Турон - аслида, энди улғайган Ўлмас - худди исо Масиҳ ўз ихтиёри билан чортихга боргани каби, ўзини шу чоҳга қурбон қилди. Агар жаҳон адабиётидан тузиккина хабардор бўлсангиз, "Ўлим ўпқони"даги хулоса, мақсадни ҳам равшан англайсиз. Биз шунчаки яшамаймиз, балки маъно сабаб умргузаронлик қиламиз. Маъно эса моддият, бойликда эмас, билъаск, ўзликни топиш, кўнгил тўлмаслигида. Мана, асосий гап қаерда. "Ўлим ўпқони" ва "Ворис" қиссаларини ўқиш асноси уларнинг икки сўқмоққа тегишли экани, лекин бориб-бориб йўллари туташиши, муддао якдиллиги кундек ойдинлашади. Сизга мутолаа лаззати, фикрлаш бахти, тафаккур кенглигини тилаймиз.