Gabriel Garsia Markes: Oshkora qotillik solnomasi

Gabriel Garsia Markesning“Oshkora qotillik solnomasi”asari — bu nafaqat jinoyat haqidagi hikoya, balki insoniy loqaydlik, jamiyatdagi axloqiy tanazzul va haqiqatning parokanda bo‘lishi haqida yozilgan chuqur falsafiy asardir. Nobel mukofoti sovrindori bo‘lgan muallif bu safar ham o‘ziga xos uslubi bilan o‘quvchini qulaylik zonasidan chiqishga majbur qiladi.

Asar Bayardo San Roman va Anjelika Vikario o‘rtasidagi nikoh bilan boshlanadi, ammo oradan ko‘p o‘tmay kelin o‘z bokiraligini yo‘qotgani ma’lum bo‘ladi va bu voqea Santiagoni qurboniga aylantiradi. Eng qizig‘i, qotillik sodir etilishi oldindan butun shaharga ma’lum bo‘lgan bo‘lsa-da, hech kim uni to‘xtata olmaydi yoki istamaydi. Aynan shu "oshkoralik" orqali Markes bizni mas’uliyatsizlik, befarqlik va ijtimoiy passivlik haqida chuqur o‘ylashga majbur qiladi.

Orqadagi annotatsiyada yozilganidek, voqealar asta-sekin, batafsil ochib boriladi va har bir guvohning nuqtai nazari, o‘z xotirasi orqali tragediya tasviri to‘liqroq va murakkabroq bo‘lib boradi. Ushbu ko‘p ovozli yondashuv esa roman matnini polifonik — ko‘p qatlamli va chuqur ma’noli qiladi.

Markes bu asarda syujetni vaqt bo‘yicha emas, balki hissiyot va esdaliklar oqimi orqali rivojlantiradi. O‘quvchi har sahifada yangi tafsilot, yangi nigoh, yangi tushuncha bilan qarama-qarshiliklarga duch keladi. Bu esa asarni nafaqat o‘qish, balki his qilish, his etish zarur bo‘lgan bir asarga aylantiradi.