Минг Бир Кеча. Араб эртаклари (8 жилд)

"МИНГ БИР КEЧА" (араб. "Алиф лайла ва лайла") — ўрта аср араб адабиёти ёдгорлиги. Асосан, 15-асрда араб тилида таркиб топган эртаклар тўплами (қўлёзмалари 17—19-асрларга мансуб).

"Минг бир кеча" асарининг мазмуни, воқеалар таснифи турли даврлар, Шарқ халқлари ва мамлакатларининг тарихи билан узвий боғлиқ. Асар 300 дан ортиқ қисса ва ҳикоялардан иборат бўлиб, уларда Шарқ халқларининг урф-одатлари, орзу-умидлари, тарихи, саргузаштлари ўз ифодасини топган; худбинлик, очкўзлик, маиший бузуқлик, жоҳиллик каби иллатлар қораланиб, поклик, ростгўйлик, донолик, камтарлик, сахийлик сингари фазилатлар улуғланган.

"Минг бир кеча" композицияси "эртак ичида эртак" тарзида тузилган бўлиб, ундаги барча эртак, ҳикоят, масаллар подшоҳ Шаҳриёр ва вазирнинг оқила қизи Шаҳризода ҳақидаги эртак ва ҳикоятлар билан ўраб олинган. Маликанинг хиёнатидан ғазабланган Шахриёр ҳар кеча ётоғига янги маъшуқа келтиришни буюради ва эрталаб уни қатл эттиради. Навбат Шахризодага келганда, қиз беҳуда қон тўкилишининг олдини олиш мақсадида шоҳга ҳикоя айтиб бера бошлайди ва ҳикоя энг қизиқ жойига келганда, тонг отиб, ҳикоя айтишни тўхтатади. Ҳикоянинг давомига қизиқиб қолган Шаҳриёр қатлни кейинги кунга қолдиради. Шу тариқа минг бир кеча ўтади. Шаҳризоданинг ақлу заковатидан лол қолган Шаҳриёр унга уйланади.

"Минг бир кеча" нинг жаҳон кутубхоналарида 40 га яқин қўлёзмалари бор. Асарнинг биринчи, тўла бўлмаган французча таржимаси (А. Галлан) 1704—17 йилларда нашр этилган. Унинг матнидан бошқа кўплаб Европа тилларига ҳам таржима қилинган. 1911 йил Сидқий Хондайлиқий форсча матнидан, бир йилдан кейин (1912 йил) Аҳрор Маҳдум арабчадан ўзбекчага қисқартирилган ҳолда таржима қилган. "Минг бир кеча" 1959— 63 йилларда араб тилидан ўзбек тилига тўла таржима этилди