Иля Илф, Евгений Петров: 12 стул

Бу асарда қуйидаглар ҳақида ёзилган:

Ипполит Матвеевич Воробяниновнинг қайнонаси вафот этди. Ўлимидан олдин, кампир уларнинг оиласига тегишли barcha тақинчоқлар Старгородда қолган наушникнинг стулларидан бирига тикилганлигини айтади.

Бу ҳақда кампирни ўлимидан олдин тан олган руҳоний Фёдор Востриков ham билади. Воробянинов ҳам, Востриков ham хазина излаб зудлик bilan Старгородга жўнаб кетишади. Старгороддаги Воробянинов ўзининг собиқ уйининг фаррош хонасида тўхтади. Қизиғи shundaki, u эрда ёш саргузаштчи Остап Бендер ham пайдо бўлади va Воробяниновнинг ҳамроҳи бўлади.

Креслоларни қидириш бошланади, улардан бири худди shu бинода тугайди. Бу қасрда ҳозирда "Юлдузлилар 2-уй" жойлашган бўлиб, уни тинч ўғри Александр Яковлевич бошқаради. Уйда ташаббускор менежернинг barcha қариндошлари яшайди va Александра Яковлевнанинг амакиваччаси Паша Эмилевич ҳозиргина стул сотган. Креслонинг харидори ота Фёдор бўлиб чиқди. Уни кўчада учратган Воробянинов ундан бу кўнглидаги мебелни тортиб олишни бошлайди. Креслони синдириб, рақобатчилар унда хазиналар йўқлигини кўришади.

Китти va Бендер меҳмонхонага киришади. Бендер сўроқ қилади va архивчи Коробеиниковни шаҳардан topadi. У barcha мебеллар ҳақида маълумотга эга va Остап Воробянин стулларидан бири Гритсатсуевга тегишли эканлигини, қолганлари эса Москвадаги мебель музейида сақланишини билади.

Бендернинг ортидан Фёдор ота Коробейниковнинг олдига келади va архивчи унга бошқа тўпламга буюртма беради. Фирибгар Бендер хоним Гритсатсуевага турмушга чиқади va кечаси u стул va бошқа қимматбаҳо нарсаларни олиб, ундан қочиб кетади.

Бу стулда ham олмос йўқ, ҳамкорлар Москвага кетишади. Бу эрда улар ўртоқ Остап bilan ётоқхонага жойлашадилар. Киса чизмачининг хотинини ресторанга таклиф қилади va олинган пулни «эҳтиёжларга» сарфлайди махфий жамият". Эртага стуллар кимошди савдосига қўйилишидан ҳамроҳлар хабардор бўлишади.

Бендер савдолашиб, стулларни икки юз рублга олади. Ўттиз рубль миқдорида комиссия тўлаш талаб қилинади. Остап Кисадан пул сўрайди, u пул йўқлигини тан олади. Креслолар якка тартибда сотилади. Уйсиз болаларга пул тўлаб, Остап мебелни янада тарғиб қилишни ўрганади.

Тўпламдан тўққизта стул Москвада қолди va фақат биттаси станция ҳудудида ғойиб бўлди. Олмослар тўққизта ўриндиқдан бирида эканига умид қилиб, Остап va Киса шаҳарда қолиб, изланишларини давом эттирадилар.

Остап Гритсатсуева хонимдан қарзга олган фильтрда u каннибал Эллочкадан стул олишга муваффақ бўлади. У ерда бўш. Иккинчи курси эса эриники. Унга озгина яхшилик кўрсатган Остап бу стулнинг ham эгасига айланади. Яна бўш. Воробянинов Изнуренковга боради, ammo uning уриниши муваффақиятсиз тугади. Бендер суд ижрочиси ролини ўйнаб, стулни Изнуренковнинг ўзидан олади. Ҳеч қандай хазиналар йўқ.

Тез орада станцияда ғойиб бўлган стул va театр томонидан сотиб олинган тўртта стул топилади. Ёлғон билан, ҳамроҳлар театрга гастроль сафарига олиб, кемага йўл олишади. Креслолардан бирида шериклар фақат устанинг исми yozilgan белгини топадилар. Васюкида ҳамроҳлар шармандалик bilan кемадан шарманда бўлишади.

Комиссия ходимлари қолган стуллар bilan театрга етиб олиш учун йўлга чиқишди. Эшитиш воситасини қидириб, руҳоний Востриков ham саёҳат қилади. Федор отанинг хотини нарсаларни сотиб, унга пул жўнатади va ота Фёдор Брунсдан тўплам сотиб олади. Креслоларни синдириб, ота Фёдор ваҳима ичида, хазиналар йўқ. Театр охирги курсиси bilan Тифлисга жўнайди. Ҳамроҳлар театрни пиёда кузатиб боришади.

Ўзларининг достонлари охирида Остап va Киса охирги стулнинг ўрнини топадилар. Остап Киттини мазах қилади энг хазинани олинг. Китти умидсизликдан Бендернинг томоғини кесади. Шундан сўнг маълум бўлишича, хазиналар топилган va бу маблағга yangi клуб қурилган.

Очкўзлик va бепарволик шошилинч ҳаракатларга олиб келади.