Фёдор Достоевский: Ака-ука Карамазовлар (1-қисм)

Инсон ҳаётда яшар экан, унинг умри уч босқичда: болалик, ёшлик ва кексалик даврида кечади. Дастлаб бола ҳаёти билан соддароқ, кейин ёшлик хаёли билан жўшқинроқ яшаса, кексалигида бор-йўқ фалсафаси, ҳаёт хулосаси билан яшайди. Умр сарҳисоби давомида айтиши лозим бўлган СЎЗини бир-да айтса, бир-да айтмайди.

“Ака-ука Карамазовлар” – адибнинг энг сўнгги асари эканлигини ҳисобга олсак, бу асарни унинг сўнгги СЎЗи дейишимиз, тўғри бўлар балки. Уч ака-ука – бири соддароқ, бири жўшқин ва бошқаси мулоҳазали. Характер ва қарашлари бир-бирига ўхшамайди. Аммо барчасида умумийлик бор, бу нафақат қондошлик, балки маънавий яқинлигида акс этади. Улар билан танишар эканмиз, ҳаёт ҳар бир инсон шаклида давом этар экан, инсонийлик деган тушунча ўлмайди, деган хулосага келамиз.

Бу асар дунёнинг кўплаб тилларига таржима қилинган, жаҳон адиблари бу асар ҳақида бундан кейин ҳам гапиришар эҳтимол. Шу ўринда эса америкалик ёзувчи Курт Воннегутнинг “Ака-ука Карамазовлар” романи ҳақидаги таърифини келтирсак, ўринли бўлади: “Ҳаётда нимани билиш керак бўлса, барчасини шу асардан ўқиб олиш мумкин”. Дарвоқе, буюк Толстойнинг умри давомида мутолаа қилган энг сўнгги асари ҳам айнан “Карамазовлар” бўлган.

Демак, ўзбек адабиётига Достоевский сўзи, фалсафасини такрор ва такрор тақдим этган устоз таржимон – Иброҳим Ғафуровдан навбатдаги беқиёс асарни кутиб оламиз, миллий адабиётимизга, ўзбек китобхонига ушбу асар таржимаси ва нашри муборак бўлсин!