Zulfu Livaneli: So‘nggi orol

Zulfu Livanelining “So‘nggi orol” romanini o‘qilish vaqti nuqtai nazaridan “bir yutumli suv”ga qiyoslash mumkin.Asarda nomaʼlum bir orol misolida Ona Zaminga insoniyat tomonidan yetkazilayotgan bemisl talafot, vahshiylik, ozorlar-u bezoriliklar oqibatlari mohirona tasvirlangan. Voqealar rivoji shu qadar jonliki, beixtiyor, hodisalar qay tarzda yakun topishini qo‘rquv, hayajon, xavotir, umid bilan sabrsiz kutasiz. Ayni shu sabrsizlik kitobxonni qo‘yib yubormasdan asar mutolaasi nihoyasi sari tinimsiz undayveradi.

Muallif inson xarakteridagi bemehrlik, qatʼiyatsizlik, masʼuliyatsizlik va qo‘rqoqlik kabi qusurlar kun kelib tabiatdagi hayot tizimini butunlay izdan chiqarib, kunpayakun qilishi muqarrarligini ko‘z o‘ngingizda isbotlab beradi.

Romanning kulminatsion nuqtasi – yetuk shaxslar emas, balki gapira olmaydigan soqov bolaning xunrezlikka qarshi hali hech kim eshitmagan ovozida hayqirib, zolimga tashlanib, u bilan birga jarga qulashi sahnasi kutilmagan burilish yasaydi. Bu maʼsum bola ilk bor yangragan ovozini haqsizlikka qarshi qo‘llaydi.

Asar tugagach ham orol kishilari kechinmalari, tashvishiyu muammolari, ular kelgan xulosalar girdobidan birdaniga chiqib ketish mushkul. Nega? Chunki kutilmagan tarzda ana shu oroldagi insonlarga o‘xshash jihatlar o‘zimiz – atrofimizda kuzga tashlana boshlaydi! Yaʼni daraxtlarning kesilishi, yashillik olamiga bepisand munosabat va umuman, tabiiy resurslardan oqilona foydalanmaslikning kelgusi oqibatlaridan tashvish va xavotir hissini tuyamiz.

Turk tilidan Otabek Tillayev tarjimasi