Сабоҳаддин Али: Мўйнали мантодаги Мадонна

Атоқли турк адиби ва шоири Сабоҳаддин Али (1907 1948) қисқа умри давомида самарали ижод қилди, турмушнинг барча машаққатларини бошдан ўтказди: мусофирликнинг қаттиқ нонини ейишга, узоқ вақт зиндонда кун санашга мажбур бўлди, ҳаммолликдан тортиб муаллимлик, таржимонлик билан шуғулланди. Лекин ҳамиша ёниқ фикр, ёрқин тафаккур билан яшади, аламини муҳаббат наволари ҳамда эрксеварлик ғоялари билан суғорилган асарлар битишдан олди.

Муаллифнинг асарлари илк марта бундан олтмиш йил олдин ўзбек тилига таржима қилинган бўлса-да (болаларга аталган кичик ҳикоялар), ўзбек китобхони Сабоҳаддин Али ижоди билан чинакам маънода "Мўйнали мантодаги мадонна" романи орқали танишишга муяссар бўлмоқда, дейиш мумкин. Адибнинг хотираларида келтирилишича, "Мўйнали мантодаги мадонна" муаллиф ҳарбий хизматни ўтаётганда қўли синган пайтда ёзилган. Ёзувчи асарни ёзаётганида оғриқни босиш учун қўлини бот-бот совуқ сувга пишиб-пишиб олган экан. Таъбир жоиз бўлса, "Мўйнали мантодаги мадонна" Сабоҳиддин Алининг тиззаси устида ёзилган асардир.

Алининг бошқа асарлари сингари ушбу романнинг ҳам айрича бир хусусияти бор дастлабки саҳифаларни зерикибгина мутолаа қилишни бошлаган китобхон беш-ўн саҳифадан кейин юрагида ажиб титроқни туяди. Бир замонлар дунёнинг нариги чеккасида худди ўзига ўхшаган, руҳи руҳига уйқаш инсон яшаб ўтганини, у билан ўрталарида қил ўтмас дўстдек қадрдонликни ҳис қилади. Бора-бора бўғзини тахир ғашлик ачиштира бошлаган ўқувчи китобнинг сўнгги саҳифасини ёпар экан, ўкириб йиғлаб юборишдан, хўрсиник аралаш кўз ёш тўкишдан ўзини аранг тийиб қолади.

Бугун ҳам ўз қийматини йўқотмаган ушбу асар нозиктаъб китобхонларнинг кўнглини забт этишига умид қиламиз.